Toekomstbestendig onderwijs
Korte beschrijving ontwikkeling.
Als gevolg van de demografische ontwikkelingen hebben de betrokken partijen (schoolbesturen, welzijnsorganisaties en gemeente) gezamenlijk een actiekader opgesteld die de ambities voor de toekomst beschrijft. Om te komen tot toekomstbestendig onderwijs zijn inspanningen en investeringen nodig van alle betrokken partijen.
Het uitvoeren van het Actiekader onderwijs omvat het realiseren van duurzame kindvoorzieningen. Voor alle gebieden is in kaart gebracht welke projecten voor de toekomstige onderwijsvoorzieningen in de gemeente Epe er zijn en wat nodig is voor realisatie daarvan. Dit gecombineerd met de voorschoolse en, naschoolse voorzieningen, welzijn, gebiedsgericht werken.
De projecten die zich nu gaan aandienen hebben betrekking op renovatie, nieuwbouw van een integraal kindcentrum in Epe Zuid-West (in combinatie met ruimte voor speciaal basisonderwijs) en in Vaassen Oost. Hierbij zullen ook kinderopvang, buitenschoolse kinderopvang aansluiten.
Het Actiekader ligt nu ter beoordeling bij alle betrokken partijen.
Aandachtspunten voor de gemeente.
Het Actiekader geeft inzicht in de ambities en de gewenste plannen. Deze plannen dienen nog concreet gemaakt te worden. Daar zijn de betrokken partijen nu mee bezig (schoolbesturen, besturen van voor-schoolse en kinderopvang voorzieningen, Welzijn, CJG en de gemeente).
De gemeente heeft naast een beleidsmatige verantwoordelijkheid voor jeugd (waaronder jeugdzorg en jeugdvoorzieningen) ook een directe verantwoordelijkheid voor de onderwijshuisvesting gericht op renovatie, nieuwbouw. De scholen treden op als “bouwheer” en de gemeente toetst of de plannen passen binnen de vastgestelde financiële en beleidsinhoudelijke kaders.
Nu de gewenste plannen verder concreet worden gemaakt, wordt helder wat de kansen zijn bij vrijkomende accommodaties voor eventuele woningbouw of een andere invulling voor andere maat-schappelijke doeleinden. Een hieraan gerelateerd onderwerp is het toekomstbestendig accommoda-tiebeleid, een actie uit de begroting voor 2019 waarmee gestart wordt. Onderzoek vindt plaats welke mogelijke financiële opbrengsten te realiseren zijn door de transformatie naar andere doeleinden.
Hoe verhoudt de ontwikkeling zich tot bestaand beleid (inhoudelijk en financieel)
Het Actiekader speelt in op het realiseren van toekomstbestendig onderwijs en geeft de ambities aan die partijen op dat vlak hebben. De actuele ontwikkelingen zijn verwerkt in de plannen, waaronder jeugd-zorg, gebiedsgericht werken.
De herstructurering van de onderwijshuisvesting, zoals opgenomen in het Actiekader, zal een miljoenen-investering met zich mee brengen. In de vorige meerjarenbegroting is gestart om ingaande 2019 voor vier jaar jaarlijks € 500.000,- te reserveren. Op dit moment is nog niet duidelijk hoe hoog de investe-ringen exact gaan worden maar deze jaarlijkse reservering zal niet genoeg zijn. Inschatting is dat de totale investeringen nabij de € 10 miljoen zullen gaan bedragen.
Besluit van de raad nodig: Ja
De gemeenteraad besluit over de investeringen in de onderwijshuisvesting. Op basis van nader geconcretiseerde plannen zullen voorstellen worden voorgelegd. Uitgaande van een eerste raming van de investeringen is een verdere aanvulling op de eerdere reservering voor dit doel noodzakelijk.
Zorg en ondersteuning – stijgende kosten
Korte beschrijving ontwikkeling.
Voor de taken die de gemeenten via de decentralisaties hebben gekregen zijn rijksmiddelen verstrekt. Dat budget, waarop rijkskortingen zijn toegepast, vormt voor de gemeente Epe het budget om de zorg en ondersteuning te bieden die nodig is. Het beroep dat inwoners doen op de gemeente in het kader van de Jeugdwet en Wmo neemt toe. De rijksmiddelen blijken daarvoor niet toereikend te zijn. Jeugdzorg is daar een aansprekend voorbeeld van. Door invoering van het Wmo abonnementstarief (landelijk beleid) zijn inkomsten uit eigen bijdragen verminderd en kan een aanzuigende werking optreden als gevolg van een lagere eigen bijdrage. Inmiddels is de Transformatie Agenda opgezet om te komen tot onder meer kostenbeheersing.
Aandachtspunten voor de gemeente.
Het beschikbare budget is niet meer toereikend om het gewenste aanbod van zorg en ondersteuning in voldoende mate te kunnen bieden.
Momenteel worden de tekorten als gevolg van de decentralisaties opgevangen uit een reserve die speciaal voor dat doel door de gemeenteraad is vastgesteld. Met de huidige ontwikkelingen zijn die reserves naar verwachting uitgeput in 2021. Aan de situatie dat tekorten van de Jeugdzorg mede opgevangen konden worden door overschotten bij de Wmo is inmiddels een einde gekomen.
Dit heeft er toe geleid dat de focus in het sociale domein nu ligt op de transformatie van zorg en ondersteuning naar een meer preventieve aanpak. De uitgaven voor de Wmo, Jeugd en Werk & Inkomen worden intensief gemonitord. Met het project Grip op Zorg wordt op kostenbeheersing gestuurd met maatregelen gericht op innovatie van het zorgaanbod, gebiedsgericht werken en op de toegang naar ondersteuning en zorg. Voorbeelden zijn de was- en strijkservice als algemene Wmo-voorziening en de GGZ-jeugdpsycholoog van het CJG bij de huisarts. Daarnaast doet de gemeente Epe mee aan een lobby om meer financiële middelen vanuit het Rijk te krijgen voor met name de Jeugdzorg.
Naast deze activiteiten zullen de komende periode meer maatregelen nodig zijn.
Hoe verhoudt de ontwikkeling zich tot bestaand beleid (inhoudelijk en financieel)
Op de ontwikkeling van stijgende kosten is geanticipeerd in het kader van de Sociale Agenda, de Transformatie Agenda en de programmabegroting. De verwachting is dat de ingezette vernieuwing op korte termijn nog onvoldoende effect heeft om tekorten tijdig terug te dringen. Dat betekent dat het huidige beleid niet binnen de huidige kaders uitgevoerd kan blijven worden:
- De huidige rijksmiddelen zijn niet toereikend waardoor inwoners niet tijdig of niet de zorg en ondersteuning krijgen die nodig is
- Het tekort in het sociale domein loopt op en daarmee de druk op de gemeentebegroting.
- Ontevreden inwoners omdat de juiste zorg en ondersteuning niet (tijdig) voorhanden is en zij ook niet opgevangen kunnen worden in algemene voorzieningen omdat die nog niet voldoende zijn toegerust op nieuwe taken.
Besluit van de raad nodig: Ja
Om het aanbod van zorg en ondersteuning en de uitgaven daarvan in evenwicht te houden met de beschikbare budgetten zullen er op termijn naast de ingezette transformatie aanvullende maatregelen danwel bijsturing nodig zijn. Besluitvorming kan dan onder meer gaan over beleidsinhoudelijke wijzigingen inzake het aanbod, versobering van voorzieningen.
Beschermd wonen / maatschappelijke opvang – nieuw verdeelmodel
Korte beschrijving ontwikkeling.
Bij de decentralisatie van de taken voor de Wmo, Jeugdwet en Participatiewet in 2015 zijn verdeel-modellen ingevoerd om de bijbehorende rijksgelden over de gemeenten te verdelen. Voor het onderdeel beschermd wonen heeft het Rijk, vanwege de complexiteit, toen besloten de budgetten op basis van historische uitgaven te verdelen over 42 centrumgemeenten. Het gaat bij beschermd wonen en maat-schappelijke opvang (MO/BW) om de ondersteuning voor onder andere dak- en thuislozen, mensen die niet zelfstandig kunnen wonen, mensen met verslavingsproblemen, mensen met psychische problematiek en mensen die in de thuissituatie ondersteuning nodig hebben bij de regie op hun dagelijkse leven. Apeldoorn is centrumgemeente voor de regio Oost-Veluwe (Apeldoorn, Brummen, Epe, Hattem, Heerde en Voorst). In maart 2019 is het voorlopige verdeelmodel voor beschermd wonen en maatschappelijke opvang vrijgegeven ingaande 2021. Het nieuwe voorlopige verdeelmodel leidt tot een groot nadeel voor onze regio van ongeveer € 20 miljoen.
Aandachtspunten voor de gemeente.
In het voorlopige verdeelmodel wordt in principe geen rekening gehouden met historisch gegroeide situaties, zoals de aanwezigheid van beschermd wonen-instellingen en daarmee veel cliënten MO/BW in gemeenten. Dat laatste werkt in het nadeel van de regio Oost-Veluwe. Door de geografische ligging (midden in het land en in een natuurrijke omgeving) huisvest de regio Oost-Veluwe, sinds lange tijd relatief veel instellingen op het gebied van MO/BW. Daarnaast laat de toegang voor MO/BW zich moeilijk sturen omdat er wettelijk een recht is voor cliënten uit heel Nederland om zich in een bepaalde regio aan te melden, dus ook in de regio Oost-Veluwe.
Nu is nog sprake van een voorlopig verdeelmodel dat per 2021 dient in te gaan. Wel lijkt, op basis van bestaande informatie, in de toekomst bijstelling van beleid nodig in aanbod en/of financiering.
Hoe verhoudt de ontwikkeling zich tot bestaand beleid (inhoudelijk en financieel)
Het voorlopige verdeelmodel MO/BW wordt naar verwachting in 2021 ingevoerd. Apeldoorn ontvangt op dit moment ongeveer € 55 miljoen voor MO/BW als centrumgemeente. In het voorlopige verdeelmodel ontvangt Apeldoorn € 26 miljoen minder. De gemeenten Brummen, Epe, Hattem, Heerde en Voorst ontvangen gezamenlijk ongeveer € 6 miljoen. Regionaal gezien ontstaat er dan een financieel nadeel van € 20 miljoen.
Voor (kleine) individuele gemeenten is het echter niet efficiënt en financieel haalbaar om de bestaande voorzieningen voor MO/BW lokaal te organiseren. Het is noodzakelijk om als regio hierin gezamenlijk te blijven optrekken.
Om de negatieve gevolgen voor onze regio zoveel mogelijk te beperken voert de gemeente Apeldoorn al geruime tijd samen met de VNG een lobby in Den Haag. Dat heeft al tot enige bijstellingen geleid. Zo wordt het nieuwe verdeelmodel MO/BW niet in één keer ingevoerd, maar zal dit geleidelijk gaan. Daar-naast wordt erop ingezet dat de omvang van het budget passend is en blijft bij de regionale en lokale opgave. De komende periode wordt onderzocht of de regionale uitgaven voor MO/BW en begeleiding kunnen worden teruggebracht.
Besluit van de raad nodig: Ja
Het gaat om voorlopige uitkomsten van een gepubliceerd verdeelmodel. Het verdeelmodel is nog niet definitief. Nadat het verdeelmodel definitief is worden de rijksbudgetten verdeeld over de gemeenten en verwerkt in de begroting. Volgens de bestaande planning vindt dit voor het eerst plaats ingaande 2021.
PlusOV - uitvoering gemeenschappelijke regeling
Korte beschrijving ontwikkeling.
Onze gemeente participeert vanaf 2017, samen met de gemeenten Apeldoorn, Brummen, Deventer, Hattem, Heerde, Lochem, Voorst, Zutphen in de gemeenschappelijke regeling Basismobiliteit. De vervoercentrale PlusOV verricht de uitvoering van het vraagafhankelijk vervoer (voormalige Regiotaxi) en routegebonden vervoer voor inwoners die vallen onder de Wmo, Jeugdwet, Participatiewet en de verordening Leerlingenvervoer. Daarnaast verricht de vervoerscentrale PlusOV ook vraagafhankelijk vervoer voor alle inwoners als aanvulling op het reguliere openbaar vervoer.
In oktober 2018 heeft het college besloten, met consultatie van de raad, om de dienstverleningsovereenkomst met PlusOV met vier jaar te verlengen. De gemeente Apeldoorn, Deventer en Zutphen hebben besloten om voor het onderdeel routegebonden vervoer (RV) uit de gemeenschappelijke regeling te treden.
De jaarrekening 2018 van PlusOV laat voor Epe een tekort zien van in totaal € 280.000,-. Het tekort wordt veroorzaakt door hoger dan verwachte kosten die gemaakt worden voor beheer/ regie (extra inhuur personeel) en de kosten van het routegebonden vervoer (RV) (hoger vervoervolume, hogere prijs per reiseenheid).
De verwachting is dat de kostenstijging een structureel karakter heeft.
Aandachtspunten voor de gemeente.
De belangrijkste oorzaken voor de kostenstijging zijn hogere personeelskosten en hogere vervoerskosten voor het routegebonden vervoer als gevolg van de kostenontwikkelingen in de taxibranche, de aanbestedingseisen voor het routegebonden vervoer (w.o. duurzaamheid) en de 5% efficiëntie taakstelling die nog niet is gerealiseerd.
Doordat drie van de negen gemeenten (gemeente Apeldoorn, Deventer en Zutphen) voor het onderdeel routegebonden vervoer uit de gemeenschappelijke regeling treden, vindt voor het routegebonden vervoer (Wmo, Jeugdwet, Participatiewet en de verordening Leerlingen-vervoer ) een nieuwe aanbe-steding plaats door PlusOV. Het uitgangspunt is dat de overige gemeenten (w.o. de gemeente Epe) als gevolg van de uittredende gemeenten geen financieel nadeel mogen ondervinden.
De gemeenten hebben met elkaar afgesproken om de kosten van het routegebonden vervoer op een andere manier te verevenen. De nieuwe verevening van de kosten doet meer recht aan de werkelijke kosten die de vervoerders bij PlusOV in rekening brengen. De nieuwe vereveningssystematiek zal voor de gemeente Epe naar verwachting leiden tot een lichte stijging van de bijdrage aan PlusOV.
Hoe verhoudt de ontwikkeling zich tot bestaand beleid (inhoudelijk en financieel)
De uitvoering van de gemeenschappelijke regeling basismobiliteit laat een naar verwachting structurele kostenstijging zien. Hiervoor zijn de oorzaken daarvoor benoemd.
Momenteel wordt onderzocht of de gemeente Epe maatregelen kan doorvoeren die leiden tot reductie van de stijgende kosten.
Besluit van de raad nodig: Ja
De uitvoering van de gemeenschappelijke regeling basismobiliteit vraagt een hogere gemeentelijke bijdrage. Daarvoor is een besluit van de raad nodig.
De jaarrekening 2018, de gewijzigde begroting 2019, de meerjarenbegroting 2020-2023 maar ook de wijziging van de GR/ uittredingskosten en de nieuwe vereveningssystematiek worden in juli besproken met de raad.
Veiligheidsregio NOG – uitvoering gemeenschappelijke regeling
Korte beschrijving ontwikkeling.
Als gevolg van diverse oorzaken is gebleken dat de huidige begroting van de Veiligheidsregio Noord en Oost Gelderland (VNOG) niet toereikend is voor de uitvoering van de huidige taken. In de afgelopen jaren is gebleken dat bezuinigingstaakstellingen binnen de begroting niet realistisch waren en budgetten zijn niet tijdig bijgesteld. Hierdoor heeft de Veiligheidsregio op basis van het huidige beleid een structureel tekort in de begroting en meerjarenbegroting.
Aandachtspunten voor de gemeente.
Om dit tekort op te vangen moet de begroting van de VNOG structureel worden gerepareerd. Dit kan niet door de regio zelf worden opgevangen, tenzij er ingrijpende beleidsmatige keuzes worden gemaakt. De VNOG bereidt een (bestuurlijk) traject voor waarin op basis van meerdere scenario’s beleidsmatige keuzes zullen worden gemaakt incl. bijsturingsmaat-regelen.
Hoe verhoudt de ontwikkeling zich tot bestaand beleid (inhoudelijk en financieel)
Bij handhaving van het bestaande beleid zal de gemeentelijke bijdrage van de 22 deelnemende gemeenten structureel moeten worden verhoogd. Ingaande 2020 gaat het om een bedrag van € 161.000 - € 178.000.
Besluit van de raad nodig: Ja
Afhankelijk van de beleidsmatige keuzes die nog door de VNOG worden gemaakt (besluitvormingstraject vanaf sept. 2019, verwerking in Kadernota 2021-2024) en de bijsturingsmaatregelen die hieruit voortvloeien, zal de hogere gemeentelijke bijdrage in de begroting van Epe moeten worden opgenomen.