Financiële begroting

1. Toelichting op de mutatie per programma

Hierin geven we inzicht in de baten en lasten per afzonderlijk programma en een analyse van de verschillen tussen de begrote bedragen in de vorige en huidige begroting. Dit betreffen de baten en lasten, uitgaande van het bestaande beleid. De ‘budgetaanpassingen’ als gevolg van de voortzetting van bestaand beleid zijn in de verschillende plannen per programma per pijler toegelicht. Bijlage 4 geeft inzicht in de lasten en baten per taakveld.

2. Het overzicht van de algemene dekkingsmiddelen: Lokale heffingen

Dit overzicht bevat de belastingen die we vrij mogen besteden en de kosten die we daarvoor maken. Een toelichting op de belastingopbrengsten staat in de paragraaf lokale heffingen.

3. Het inzicht in de gehanteerde prijzen, lonen en rentepercentage

Bij het opstellen van deze (meerjaren)begroting zijn onderstaande percentages gehanteerd.

De percentages van de autonome loon- en prijsstijgingen zijn gebaseerd op de meicirculaire 2025. Aanvullend hierop is een correctie toegepast op basis van het geactualiseerde percentage voor het lopende begrotingsjaar. Voor de prijsstijging wordt het imoc (inflatie materiële overheidsconsumptie)-percentage gehanteerd. Het Rijk hanteert dat namelijk ook bij de rijksbegroting en de algemene uitkering uit het gemeentefonds.

Voor het rentepercentage (kort en lang) gebruiken we de verwachting voor 2026 en 2027 uit de 'Voorjaarsraming' van De Nederlandse Bank (DNB) uit juni 2025. Hierbij wordt het percentage voor 2027 als uitgangspunt genomen voor de structurele verwachting.

Toelichting incidentele bedragen per programma ≥ € 50.000:

5. Overzicht van de geraamde structurele mutaties in reserves met toelichting.

Dit overzicht helpt bij de bepaling en de beoordeling van het structurele evenwicht in de begroting.

1. Financiële gevolgen van het bestaande beleid en het nieuwe beleid zoals in de programma’s opgenomen

De uitkomst van de jaarlijkse afweging in het kader van het begrotingsproces is samengevat in het volgende overzicht. Daarin staat de cumulatieve ontwikkeling van lasten en baten. In de bijlagen bij deze begroting staan daarop toelichtingen.

2. Vrijkomende eenmalige middelen

Jaarlijks worden de reserves doorgelicht bij de begroting. Financiële ruimte die in reserves aanwezig is, kan zodoende worden ingezet in de nieuwe begroting, ter dekking van (nieuwe) uitgaven. De volgende reserves bevatten een overschot dat binnen de begroting wordt ingezet ter dekking van incidentele uitgaven:

3. Investeringen (economische/maatschappelijk nut en vervanging-/uitbreidingsinvesteringen)

Dit onderdeel bevat een totaaloverzicht van de investeringen die in het meerjareninvesteringsplan staan. Een gedetailleerd overzicht staat in bijlage 4 bij deze begroting. De bedragen zijn op basis van de verwachte (geïndexeerde) uitgaven.

Alle investeringen moeten we verplicht activeren en en afschrijven over de verwachte levensduur. De kosten daarvan zijn als 'kapitaallasten' opgenomen. Als er sprake is van financiering vanuit eenmalig beschikbare middelen of reserves, dan onttrekken we jaarlijks een bedrag aan een daartoe gevormde kapitaallastenreserve ter grootte van de kapitaallasten. Kapitaallasten van een investering die we dekken uit reserves of eenmalige middelen hebben daardoor geen effect op het saldo van de begroting.

4. Financiering

De toelichting staat in de paragraaf financiering. 

5. Stand en verloop reserves en voorzieningen

Het verloop van de reserves en voorzieningen staat in de bijlagen bij deze begroting.

6. Geprognosticeerde begin- en eindbalans

Dit onderdeel bevat de verwachte begin- en eindbalans over het begrotingsjaar 2026 en de drie daaropvolgende jaren.

bedragen in € 1.000

7. EMU-saldo

Het BBV schrijft voor dat gemeenten in de begroting een meerjarige berekening van het EMU-saldo opnemen. Het EMU-saldo geldt binnen de Europese Unie als een indicator om de gezondheid van overheidsfinanciën te bepalen. De Nederlandse overheid als geheel mag een begrotingstekort (EMU-saldo) hebben van maximaal 3% van het bruto binnenlands product (BBP).  Naast de rijksoverheid, hebben daar ook de decentrale overheden een aandeel hierin. Het aandeel van de gezamenlijke gemeenten is genormeerd op een tekort van 0,34%. Het Ministerie van BZK publiceert jaarlijks een lijst met de individuele referentiewaarden per gemeente. Voor Epe bedraagt voor 2026 de EMU-referentiewaarde € 6,1 miljoen. Dit bedrag is geen norm, maar geeft een indicatie voor het aandeel in de gezamenlijke tekortnorm. 
Het EMU-saldo gaat niet uit van baten en lasten, maar van ontvangsten en uitgaven op basis van transacties binnen een begrotingsjaar. Het ene jaar kan het EMU-saldo van de gemeente daarom een tekort vertonen en het andere jaar een overschot. Dit kan veroorzaakt worden door bijvoorbeeld schommelingen in de hoogte van de investeringen.  

bedragen in € 1.000

8. Arbeidskosten gerelateerde verplichtingen

Dit onderdeel bevat de zogenoemde jaarlijks terugkerende, aan arbeidskosten gerelateerde, verplichtingen van vergelijkbaar volume. Daaronder worden verstaan de aanspraken op toekomstige uitkeringen door huidig dan wel voormalig personeel.

Het Besluit Begroting en Verantwoording schrijft voor dat jaarlijkse arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume via de exploitatie moeten lopen. Als de verplichtingen niet van een vergelijkbaar volume zijn, dan moet hiervoor een voorziening worden getroffen. 

Toepassing van deze voorschriften leidt tot de hieronder beschreven verwerkingswijze in de begroting:

1. Salariskosten
   Voor het begroten van de jaarlijkse salariskosten wordt uitgegaan van trede 10 van de functieschaal (organieke raming). De toelagen en vergoedingen worden individueel begroot.
   
   
2. Wettelijke en cao-verplichtingen 
   Medewerkers waarvan het contract niet wordt verlengd hebben recht op een WW-uitkering. Medewerkers die op grond van artikel 10 van de Cao Gemeenten worden ontslagen, hebben doorgaans recht op een WW-uitkering en kunnen ook recht hebben op een aanvullende uitkering én een na-wettelijke uitkering, die gekoppeld is aan het recht op WW.
   Vanaf 2020 bestaat ook de verplichting vanuit de wet tot het uitkeren van een transitievergoeding. De genoemde uitkeringen worden, voor zover deze kunnen worden voorzien, in de begroting opgenomen en gedekt door een onttrekking aan de reserve langdurige ziekte/voormalig personeel.
   
   
3. Wachtgelden wethouders 
   In 2022 is voor de verplichting tot het uitbetalen van wachtgelden en voortgezette uitkeringen bij invaliditeit aan voormalige wethouders, zoals bepaald in de Algemene Pensioenwet Politieke Ambtsdragers (APPA), een voorziening gevormd. De uitbetaalde uitkeringen worden onttrokken aan deze voorziening.    
   
   
4. Pensioenen wethouders, vanaf 2001
   Voor pensioenen van wethouders (vanaf 2001) is een voorziening getroffen. Op basis van de opbouw van de pensioenrechten, jaarlijks berekend door een extern bureau, en waarde-indexering wordt de voorziening aangepast. 
   De regering heeft besloten dat met de invoering van het nieuwe pensioenstelsel ook de APPA-pensioenafspraken van politieke ambtsdragers in een pensioenfonds ondergebracht moeten worden. Naar verwachting zal de gemeente per 1 januari 2028 de verplichtingen overdragen aan het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP). Tot 31 december 2027 zal de gemeente een voorziening voor de pensioenaanspraken van oud-wethouders in stand houden. Vanaf 2028 zijn de lasten van de af te dragen pensioenpremie aan het ABP begroot. 
   
   
5. Wachtgelden en pensioenen wethouders voor 2001
   De wachtgelden en pensioen van wethouders voor 2001 worden jaarlijks bekostigd uit een structureel daarvoor opgenomen post binnen de begroting. Hiervoor is geen voorziening getroffen. De berekening van deze pensioenen en wachtgelden, evenals de uitbetaling daarvan, is uitbesteed.
   
   
6. Regeling Generatiepact
   De regeling Generatiepact biedt medewerkers vanaf 62 jaar de mogelijkheid om een bepaald percentage minder te gaan werken waarbij een deel van het salaris en pensioenopbouw behouden blijft. In het kader van verlofharmonisatie is besloten om deze regeling na 2026 niet te verlengen. Toetreding tot deze regeling is dus niet meer mogelijk na 2026, maar de regeling blijft wel gelden voor de dan deelnemende medewerkers. 
   De lasten van deze regeling zijn begroot voor de ingeschatte deelnemers per 31 december 2026 en worden gedekt door een onttrekking uit de reserve Generatiepact.
   
   
7. Ziekte en arbeidsongeschiktheid
   De gemeente is verantwoordelijk voor doorbetaling, verzuimbegeleiding en re-integratie van de zieke medewerkers en oud-medewerkers, die ziek uit dienst gaan of binnen 4 weken na uitdiensttreding ziek worden. Als een medewerker 2 jaar ziek is, kan deze in aanmerking komen voor een WIA-uitkering (Wet Werk en Inkomen naar arbeidsvermogen). Er zijn twee soorten WIA-uitkeringen:
   - IVA-uitkering (Inkomensvoorziening Volledige Arbeidsongeschikten), waarvoor de gemeente niet de lasten draagt, en
   - WGA-uitkering (Werkhervatting Gedeeltelijk Arbeidsgeschikten) uitkering, waarvoor de gemeente 10 jaar aansprakelijk is. 
   De gemeente Epe heeft de voor de WGA-uitkeringen een (her)verzekering met een particuliere verzekeraar afgesloten ter beperking van de financiële risico's. 
   De lasten van de ZW- en WGA-uitkeringen, verzuimbegeleiding en re-integratie zijn voor de bekende gevallen begroot. Deze lasten worden gedekt door een onttrekking uit de reserve Langdurig zieken/voormalig personeel.
   
   
8. Individueel Keuze Budget (IKB)
   Dit is een budget dat per maand wordt opgebouwd en waarvoor de volgende bronnen worden gebruikt: de eindejaarsuitkering, de vakantie-uitkering, de levensloopbijdrage en bovenwettelijke vakantiedagen. De medewerker bepaalt gedurende het jaar zelf waar hij het budget voor in wil zetten. In de maand december wordt uitbetaald wat nog resteert in het budget.
   
   
9. Verkoop verlofuren
   Naast de koop van verlof-uren biedt het IKB ook de mogelijkheid tot verkoop van bovenwettelijke verlofuren. Dit kan tot maximaal 72 uren voor een voltijds medewerker.
   
   
10. Verlofsparen
    In de CAO is sinds 1 januari 2022 de mogelijkheid tot verlofsparen opgenomen in het kader van vitaliteit. Medewerkers kunnen hun bovenwettelijke vakantie-uren sparen en het opgebouwde spaarverlof inzetten op een manier die aansluit bij hun persoonlijke levens- en carrièreplanning. Er is een voorziening gevormd voor de verplichting die hieruit ontstaat.
    
    
11. RVU
    Medewerkers kunnen gebruik maken van de Regeling Vervroegd Uittreden (RVU). De medewerker gaat dan uit dienst en heeft recht op een (maandelijkse) ontslagvergoeding. Op dat moment ontstaat een financiële verplichting (tegenover de oud-medewerker en de fiscus). Hiervoor wordt een voorziening opgenomen.